کوته = کوتاه زدرت = از درگاهت
هست کن = آفریننده عنایت = لطف الهی ظلمت = گناه وتاریکی
الهی، دلی ده که در کار تو جان بازیم= خدایا به ما دلی بده تا در راهت جان را فداکنیم.
دست گیر که دست آویز نداریم= خدایا مددکار ویاریگر ماباش که یاریگری غیر ازتو نداریم
نگاه دارتا، پریشان نشویم = از ما محافظت کن تا سرگردان و آشفته نباشیم
--------------------------------------------------------------------
جهان جمله فروغ روی حق دان حق اندر وی زپیدایی است پنهان=
جهان ،فروغ وروشنایی نور حق است
در مصراع دوم می گوید که جهان چیزی جز خدا نیست ، پس خدا کاملاً پیداست اما اگر کسی جهان و خدا را دو وجود مستقل فرض کند و در این جهان که خداست، دنبال خدا بگردد، طبیعی است که خدا از چشم او پنهان خواهد بود. درست مانند کسی که در آب باشد اما به این مسأله واقف نباشد و دنبال آب بگردد.
فروغ = نور
-------------------------------------------------------------------------------
شعر زنگ آفرینش پر از آرایه ی تشخیص است
تشخیص : هر گاه ویژگی های انسان را به غیر انسان نسبت دهیم ،گوییم از تشخیص استفاده کردیم.
مثال:دانه آرام برزمین غلتید رفت وانشای کوچکش را خواند
مثال :جوجه کوچک پرستو گفت کاش با باد رهسپار شوم
--------------------------------------------------------------------------------
در بیت «غنچه هم گفت گرچه دلتنگم مثل لبخند باز خواهم شد» آرایه ی تشبیه وتشخیص دارد
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
تشبیه : مثل ومانند کردن کلمه ای به کلمه ای دیگر به دلیل شباهت
ارکان تشبیه :1- مشبه 2- ادات تشبیه 3- مشبه به 4- وجه شبه
مثال:بلم آرام چون قویی سبکبار به نرمی بر سر کارون همی رفت
در اینجا بلم(قایق) به قو تشبیه شده که دارد آرام آرام بر روی آب حرکت می کند.
توجّه : کلماتی مانند« مثل ،گویی چون ،هم چون ،گویا ،مانند» ادات تشبیه هستند.
نکته ی مهم: مشبه به معمولا بعداز ادات تشبیه می آید.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
درس اندرز پدر
یاد دارم که در ایام طفولیت متعبّد و شب خیز بودم= در دوران کودکی عبادت کننده و شب بیدار بودم
همه شب دیده برهم نبسته= تمام شب بیدار بودم
مُصحف عزیز بر کنار گرفته و طایفه اى گرد ما خفته.= قرآن کریم کنارم بود و گروهی اطراف ما خواب بودند
از اینان یکى سر برنمى دارد که دوگانه اى بگزارد.= از اینها یکی بلند نمی شود که دو رکعت نماز بخواند.
تو نیز اگر بخفتى، به از آن که در پوستین خلق افتى.= توهم اگر خواب بودی ،بهتر از اینکه غیبت کنی
====================================================
برگ در ختان سبز در نظر هوشیار هر ورقش دفتر ی است معرفت کردگار
در این بیت سعدی این نکته را بیان کرده است که انسان اگر به یک برگ درخت با دقّت نگاه کند به وجود خداوند پی خواهد برد . همانگونه که وقتی انسان به یک خانه یا یک وسیله ی دیگری نگاه می کند و بدون این که سازنده ی آن راببیند به وجود آن سازنده پی می برد.
=======================================
معرفت کردگار
دیدن این عالم است
معنی : برای شناخت خداوند باید به پدیده های جهان از جمله : کوه ، دریا و ...نگاه کنیم .
زنده ی بیدار باش
چشم خریدار باش
خوب ، جهان را ببین
هر چه ببینی کم است .
معنی : حال که زنده ای بیدار و هوشیار باش یعنی تنها زند ه بودن کافی نیست باید تلاشگر هم بود و به نعمت ها و موهبت های الهی به دقّت و تفکّر نگاه کنیم .
همان طور که وقتی کسی بخواهد چیزی را بخرد به دقّت به آن نگاه می کند تا خوبی ها و عیب های آن را پیدا کند.
هرچه که به جهان بیشتر دقّت و توجّه کنی چیزهای بیشتری را خواهی دید که مایه ی شگفتی تو خواهد شد .
برورق سبز برگ خطّ خدا را بخوان !
یعنی : هنرمندی خداوند را بر یک برگ با دقّت نگاه کن .که آن برگی که ساده به نظر می رسد چقدر زیبا و با اجزای متفاوتی ساخته شده .
جلوه = چهره وظاهر نغمه = آهنگ نثر = پراکندگی
زمزمه = زیر لب چیزی گفتن
==========================================================
درس ای کمیل
دانش به از مال است که دانش، تو را پاسبان است و تو مال را نگهبان= دانش بهتر از ثروت است ،زیرا که
دانش برای تو نگهبان است ،در عوض تو برای مال وثروت نگهبانی می کنی .
مال با هزینه کردن کم آید و دانش با پراکنده شدن بیفزاید.= با خرج کردن، مال کم می شود.اما دانش با نشر وتوضیح آن ،بیشتر میشود.
گنجوران مال = ثروتمندان
نادانی که از آموختن سر باز نزند= نادانی که از یادگیری ،سرپیچی نکند
بخشنده ای که در بخشش خود بخل نکند= بزرگواری که در فضل وبخشش خود خساست به خرج ندهد